Prawo karne

Jest jedną z gałęzi prawa regulującą kwestie odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo. Prawo karne dzieli się na prawo karne materialne, prawo karne procesowe oraz prawo karne wykonawcze. Przepisami regulującymi kwestie odpowiedzialności są przede wszystkim Kodeks Karny oraz Kodeks postępowania karne, a ponadto Kodeks karny wykonawczy.

Wybrane zagadnienia prawa karnego:

• prywatny akt oskarżenia – czasami zdarza się że, pomimo złożenia oficjalnego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, Policją bądź Prokuratura odmawia wszczęcia śledztwa lub dochodzenia i po złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, droga do pociągnięcia sprawy do odpowiedzialności zamyka się.

W takim przypadku pokrzywdzony na prawo do wniesienia prywatnego aktu oskarżenia do Sądu.

Prywatny akt oskarżenia to sposób na zainicjowanie postępowania karnego przez pokrzywdzonego, który może wnosić i popierać oskarżenie w sprawach o przestępstwa, które są ścigane z oskarżenia prywatnego. To, o jakie przestępstwa chodzi określa Kodeks Karny. Pokrzywdzonym jest ten czyje dobro prawne ucierpiało/zostało naruszone bezpośrednio w wyniku przestępstwa. Oznacza to, że np. krewni osoby zniesławionej publicznie, mimo faktu, iż poczuli się dotknięci obraźliwymi stwierdzeniami kierowanymi pod adresem najbliższego członka rodziny to nie będą pokrzywdzonymi w sprawie o zniesławienie, a przez to nie będą mieli możliwości wniesienia prywatnego aktu oskarżenia w przedmiotowej sprawie.

Treść prywatnego aktu oskarżenia określają przepisy Kodeksu postępowania karnego, które zgodnie z art. 487 k.p.k. stanowią, że „Akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego.

Prywatny akt oskarżenia jest pismem procesowym, dlatego też poza elementami określonymi w art. 487, wymienione pismo musi spełniać wymagania określone w art. 119 § 1, a więc oznaczenie organu, do którego jest skierowany, oznaczenie oraz adres wnoszącego, a także datę i podpis oskarżyciela o mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie”.

Wnoszą prywatny akt oskarżenia do Sądu, pokrzywdzony musi uiścić opłatę w wysokości 300 zł.

• odroczenie wykonania kary – jest wyjątkiem od zasady bezzwłocznego jej wykonania i w uzasadnionych przypadkach, daje możliwość skazanemu pozostania jeszcze przez określony czas na wolności.

Zgodnie bowiem z treścią art. 151 Kodeksu karnego wykonawczego, Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka.

Zbyt ciężkie skutki dla skazanego i jego rodziny oznaczają taką sytuację, gdy osadzenie w więzieniu spowodowałoby oczywiste, czy wręcz rażące i niesprawiedliwe pogorszenie sytuacji zdrowotnej, ekonomicznej, osobistej skazanego jak również w odniesieniu do jego rodziny.

Sąd może również odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wymiarze do roku, jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów. Odroczenia nie udziela się skazanym, którzy dopuścili się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, skazanym określonym w warunkach recydywy, a także skazanym za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.

Odroczenie wykonania kary, może być udzielone kilkukrotnie, jednak łączny czas nie może przekraczać jednego roku.

• Przerwa w odbywaniu kary – udzielenie przerwy w wykonaniu uzależnione jest od pewnych okoliczności.

Przede wszystkim Sąd musi udzielić przerwy w wykonywaniu kary w dwóch przypadkach:

• choroby psychicznej osadzonego,
• innej jego choroby.

Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.

Powyższe przesłanki są to przesłanki obligatoryjne, na podstawie których Sąd musi orzec o przerwie w odbywaniu kary. Do przesłanek fakultatywnych natomiast należą względy zdrowotne, rodzinne oraz osobiste na podstawie których Sąd może ale nie musi uwzględnić wniosku o przerwę w odbywaniu kary pozbawienia wolności.

O przerwę w odbywaniu kary można wnosić kilka razy, ale łączny okres przerwy nie może przekraczać roku. Na postanowienie Sądu w przedmiocie rozpoznania wniosku o udzielenie przerwy w wykonywaniu kary przysługuje zażalenie.

• Dozór elektroniczny – jest możliwości odbycia kary pozbawienia wolności poza Zakładem Karnym.

Sąd penitencjarny może udzielić zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego jeżeli spełnione są następujące przesłanki:
– wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego tj. recydywa wielokrotna,
– jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary,
– skazany posiada określone miejsce stałego pobytu
– osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę,
– odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne o którym mowa w przepisach kkw.

Skazanemu, który nie rozpoczął wykonywania kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym.

Skazanemu, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego pozostałej części kary, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.

W sprawach o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny orzeka na wniosek skazanego lub na wniosek jego obrońcy, prokuratora, sądowego kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego.

Wniosek wraz z uzasadnieniem składa się na piśmie. Sąd penitencjarny wydaje postanowienie w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku.

Na postanowienie sądu penitencjarnego, zażalenie przysługuje skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego, jeżeli składali wniosek o udzielenie zezwolenia.

Zażalenie niezwłocznie przekazuje się wraz z aktami sprawy sądowi odwoławczemu, który rozpoznaje sprawę najpóźniej w terminie 7 dni od daty wpływu zażalenia wraz z aktami sprawy do tego sądu.

• Kara łączna – orzekana jest w przypadku zbiegu przestępstw tzn. w sytuacji gdy sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.

Przy określaniu kary łącznej możliwe są różne systemy. Polski ustawodawcy przyjął tzw. system modyfikowany – przyjął go obowiązujący kodeks karny zakładając, iż kara łączna nie może być niższa od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa i nie może przekroczyć sumy kar wymierzonych, jak również górnej granicy danego rodzaju kary.

Kara łączna nie może przekroczyć 15 lat pozbawienia wolności, 18 miesięcy ograniczenia wolności lub 540 stawek dziennych grzywny.

Łączeniu podlegają również kary różnorodzajowe. W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności. Nie podlegają natomiast łączeniu kary pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności z karą grzywny. Jeśli kary jednostkowe zostaną orzeczone, wówczas sąd wymierza osobno karę łączną pozbawienia wolności (ograniczenia wolności) oraz osobno karę łączną grzywny. W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywny z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, jeżeli oczywiście zachodzą ogólne przesłanki zawieszenia kary.

• Obrona w postępowaniu karnym – prawo do obrony jest prawem każdego człowieka i dotyczy zarówno osoby podejrzanej w postępowaniu przygotowawczym jak i osoby oskarżonej przed Sądem. Zgodnie z przepisem art. 6 k.p.k. oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć. Prawo do obrony przysługuje na każdy etapie postępowania, w tym również po uprawomocnieniu się orzeczenia tj. w postępowaniu wykonawczym.